Dit advies vloeit voort uit de middellange termijn advies (MLT) van de SER 'Zekerheid voor mensen, een wendbare economie en herstel van de samenleving' uit 2021.
Verlof is bij uitstek een modern instrument om brede welvaart te realiseren. Doel is de band met de arbeidsmarkt in stand te houden, terwijl er tegelijkertijd ruimte ontstaat voor andere activiteiten.
In een tijd van ongekende arbeidsmarktkrapte is het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen die willen werken ook kunnen werken. Omdat een groeiend aantal werkenden op enig moment in het leven zorgt voor een ander – kind, ouder of andere naaste – is het belangrijk het combineren van werken en zorg zo goed mogelijk te faciliteren. Verlof is een van de middelen om dat te doen. Doel is om een infrastructuur te ontwikkelen die het mogelijk maakt iedereen op de arbeidsmarkt te laten participeren en alle talenten in de samenleving te benutten.
Het huidige stelsel is te complex en onoverzichtelijk. De SER adviseert het kabinet om de huidige verlofregelingen onder te brengen en te stroomlijnen in een nieuwe 'Wet Maatschappelijk Verlof' met drie pijlers:
- de zorg voor kinderen;
- de zorg voor naasten;
- persoonlijk verlof.
Met dit voorstel wordt een toekomstbestendig verlofkader gecreëerd, met balans tussen maatwerk en uniformiteit. Verlof dat eenvoudig en overzichtelijk is geregeld wordt door een medewerker makkelijker gebruikt en levert de werkgever minder regelwerk op. Het kan prestaties en motivatie bevorderen, ziekteverzuim (mogelijk) laten dalen en helpt bij het aantrekken en behouden van werknemers.
Tegelijkertijd adviseert de SER ook meer balans te brengen in de zeggenschap over de opname van verlof, via goed overleg. Dat maakt het aantrekkelijker voor werkgevers om duurzame arbeidsrelatie aan te gaan.
Als laatste is er aandacht voor een evenwichtige wijze van financiering van verlof, door een grotere en meer herkenbare bijdrage van de overheid.
Naar een nieuw verlofkader
Uitgangspunten voor het nieuwe verlofkader zijn:
- eenduidigheid en toegankelijkheid.
- een betere balans in (financiële) verantwoordelijkheid.
- balans in zeggenschap via goed overleg tussen werkgever en werknemer over de opname van verlof.
1) Zorg voor kinderen
Daaronder valt het:
- zwangerschaps- en bevallingsverlof
- geboorteverlof
- ouderschapsverlof
- adoptie- en pleegzorgverlof
Gezien het verplichte karakter is wijzigen en aanpassen in deze pijler minder makkelijk, maar stroomlijnen kan wel. De SER stelt de volgende aanpassingen voor:
- Aanvraagtermijnen: zoveel mogelijk voor de geboorte al vastleggen hoeveel verlof de werknemer gaat inzetten in het jaar na de geboorte en wanneer opgenomen.
- Betalingsvoorwaarden: de aanvraag geboorteverlof bij UWV gelijktijdig met aanvraag de betaald ouderschapsverlof mogelijk maken.
- Meer duidelijkheid vooraf over de hoogte van de uitkering voor de werknemer.
- Betere communicatie.
- Meerouderschap juridisch borgen.
- De lastenverdeling wijzigen door ook voor het geboorteverlof een uitkering via UWV ter beschikking te stellen met een aanvulling door de werkgever tot 100%.
- Onderzoek naar invoering minimumdagloon voor de uitkering.
- Verkennen van uitbreiding van de doelgroep voor ZZP.
- Vereiste goed overleg invoeren voor opname ouderschapsverlof ten aanzien van opname en spreiding.
2) Zorg voor naasten
Daaronder valt het:
- kortdurend zorgverlof
- langdurend zorgverlof
- (verdere) ontwikkeling mantelzorgverlof
- palliatief verlof
Mantelzorg moet een duidelijker plek krijgen in het huidige verlofstelstel en beter gefaciliteerd worden gezien het maatschappelijk belang dat hiermee gemoeid is. Op de korte termijn kan gedacht worden aan één soort zorgverlof, met samenvoeging van kort- en langdurend zorgverlof. Dan bestaat er één verlofrecht voor de noodzakelijke zorg voor 'naasten' bij ziekte of hulpbehoevendheid, tot een maximum aantal uren, (deels) betaald en daarna onbetaald. De SER komt met een apart advies over mantelzorg, werk en inkomen.
3) Persoonlijk verlof
- calamiteitenverlof
- rouwverlof
Het kader van de Wazo meer loslaten, dan kan ook ander verlof dan zorgverlof, bijvoorbeeld scholing en ontwikkeling, ook hier worden ondergebracht.
Lees het volledige advies op de website van de SER