Onze leden zijn vrijwillig aangesloten bij de cao door lidmaatschap bij onze werkgeversvereniging. Maar wat als je als werkgever verplicht wordt tot het toepassen van een cao?
Deze Picnic-uitspraak is interessant als je meer wilt weten over mogelijke ingrijpende gevolgen van het cao-recht voor werkgevers.
Als werkgever wil je een cao die bij je past. Die past bij je bedrijfsvoering, werkgeversprofiel en ondersteunend en faciliterend is aan je visie en ambitie. Binnen een bedrijfstak of sector bepaal je als werkgevers gezamenlijk met de vakbonden hoe die cao eruitziet voor de sector in een sector-cao. Met de werkingssfeer van een cao wordt bepaald voor welke werkgevers de cao geldt. Veel werkgevers zijn zelf, vrijwillig, aangesloten bij een cao door lidmaatschap bij een werkgeversvereniging, zoals bij de WENB. Maar het kan ook zijn dat je als (ongebonden) werkgever verplicht wordt om een cao toe te passen, of je dat nou wilt of niet. Dat kan alleen als een cao Algemeen Verbindend Verklaard (AVV) is. Iedere werkgever die onder de definitie van ‘werkgever’ valt is dan automatisch gebonden, of je nou betrokken bent bij de cao of niet.
Wat als je dat als werkgever helemaal niet wilt? Daarover gaat deze uitspraak van de kantonrechter Utrecht in februari jongstleden waar Picnic wordt veroordeeld tot het toepassen van de Algemeen Verbindend Verklaarde cao Levensmiddelenbedrijf (LMB). Deze uitspraak is interessant omdat het de invloed van cao-partijen laat zien; de tekst van de cao geeft de doorslag en die bepalen cao-partijen zelf.
Picnic alsnog onder de cao Levensmiddelenbedrijf
Al langere tijd is er een strijd gaande over de toepasselijke cao bij Picnic. Onder de Picnic organisatie vallen meerdere vennootschappen met verschillende activiteiten. We maken eerst een klein stapje terug in de tijd. De FNV spande in 2019 een procedure aan dat alle vennootschappen van Picnic onder de cao Levensmiddelenbedrijf (LMB) hoorden te vallen. De kantonrechter Amsterdam concludeerde dat alleen die vennootschap die een online supermarkt exploiteert, Picnic B.V., valt onder de werkingssfeer van de cao. Het moet volgens de definitie van ‘werkgever’ in de cao namelijk gaan om een rechtspersoon die zelf een winkel exploiteert. Per vennootschap van Picnic moet worden gekeken of de cao van toepassing is. Alleen Picnic B.V. moet de cao LMB verplicht toepassen tijdens de avv periode, de andere vennootschappen van Picnic niet.
Toetsingskader
De kantonrechter toetste de werkingssfeer aan de ‘cao-norm’. “Aan een bepaling in een CAO een uitleg naar objectieve maatstaven moet worden gegeven. Daarbij zijn in beginsel de bewoordingen van de bepalingen, gelezen in het licht van de gehele tekst van de CAO, van doorslaggevende betekenis. Indien bedoelingen van cao-partijen uit de bepalingen of een eventuele schriftelijke toelichting daarop kenbaar zijn voor alle individuele werknemers en/of werkgevers die niet bij de totstandkoming van de cao zijn betrokken, kan daaraan naar objectieve maatstaven ook betekenis worden toegekend. Verder kan bij de uitleg acht worden geslagen op de elders in de CAO gehanteerde formuleringen en op de aannemelijkheid van de rechtsgevolgen waartoe de onderscheiden, mogelijke tekst interpretaties kunnen leiden”.
Tom Poes verzin een list
Hoe kom je onder een algemeen verbindend verklaarde cao uit? Picnic sloot zich aan bij de in 2021 opgerichte werkgeversorganisatie E-commerce Nederland (ECN). ECN sloot met de vakbond De Unie de E-commerce Nederland cao af met een looptijd van 10 december 2021 tot en met 30 april 2025. Picnic paste deze cao toe op zijn vennootschappen. De ECN diende een verzoek tot algemeen verbinding verklaring van de cao ECN in bij het ministerie van SZW.
Cao-partijen bij de cao LMB hebben ook niet stilgezeten en pasten na de uitspraak de werkingssfeer van de cao aan. Daarmee is de definitie van ‘werkgever’ in de cao verruimd. Niet alleen de rechtspersoon die een of meer winkels exploiteert valt onder de cao, maar ook de rechtspersoon die deel uitmaakt van de groep en de activiteiten die samenhangen met de exploitatie van de winkels.
Ook voor de cao LMB wordt een verzoek tot algemeen verbindend verklaring ingediend.
Over en weer hebben partijen bedenkingen ingebracht op de algemeen verbindend verklaring van de andere cao. Het verzoek van ECN wordt afgewezen, omdat de ‘nieuwe overlap’ in werkingssfeer is veroorzaakt door de doorgaans algemeen verbindend verklaarde cao LMB. Het ‘oudste’ of bestaande recht weegt zwaarder. De cao LMB wordt wel algemeen verbindend verklaard van 13 september 2022 tot en met 1 juli 2023.
Het Vakcentrum (beroepsorganisatie van zelfstandige detaillisten), het FNV en de CNV zijn van mening dat Picnic gedurende de AVV periode ook voor de overige vennootschapen de cao LMB verplicht moet toepassen.
Tot deze conclusie komt de kantonrechter Utrecht eind februari dit jaar ook. Picnic valt ook met haar andere vennootschappen onder de werkingssfeer van de cao LMB. Ook hier geeft de toetsing aan de cao-norm de doorslag. Picnic moet de cao daarom met terugwerkende kracht toepassen over de periode dat de cao LMB algemeen verbindend verklaard is.
Waarom is dit zo belangrijk?
Een van de redenen voor het afsluiten van een cao is het creëren van een gelijk speelveld op het gebied van arbeidsvoorwaarden. De cao is het enige instrument dat in de markt mag worden gebruikt voor het maken van onderlinge prijsafspraken. Arbeidsvoorwaarden hebben impact op de (kost)prijs van de te leveren producten en diensten en daarmee direct op de concurrentiepositie.
Sinds 1937 heeft de minister van SZW de bevoegdheid om een cao verplicht te stellen voor een hele bedrijfstak. Dus ook voor de werkgevers (en werknemers) die niet betrokken zijn bij de totstandkoming van de cao. Het opleggen van dwingende voorschriften is een bevoegdheid die normaal aan de wetgever is voorbehouden, en hier in handen ligt van sociale partners.
Met het algemeen verbindend verklaren van een cao wordt een werkgever verplicht tot het toepassen van deze arbeidsvoorwaarden. Aan een algemeen verbindend verklaring worden dan ook strenge voorwaarden gesteld in nadere regelgeving. Zo moeten de werkgevers die het verzoek tot avv doen representatief zijn voor de sector. Dat betekent dat minimaal 60% van alle werknemers in de sector bij deze werkgevers werkzaam moeten zijn. De meerderheid bepaalt wat voor de hele sector geldt.
Conclusie
Picnic vindt de cao LMB niet bij haar organisatie passen. Ze hebben in de media aangegeven niet tegen een cao te zijn, maar een cao te willen waar medewerkers blij van worden. Een moderne cao en dat is niet die van het LMB, maar die van ECN. De strijd lijkt echter voor nu gestreden, althans voor de periode dat de cao LMB algemeen verbindend verklaard is. Picnic is als nieuwkomer in de markt geconfronteerd met de bestaande dwingende (wetgeving)structuur van de cao. Buiten deze periode kan Picnic andere voorwaarden toepassen. Zeker interessant om later nog eens te kijken hoe dit in de praktijk gaat uitwerken voor zowel de werkgever als de betrokken werknemers.