Arbeidsongeschiktheidsstelsel op de schop?

Ook is er een tekort aan verzekeringsartsen bij het UWV, waardoor de wachttijden voor sociaal-medische beoordelingen toenemen. Tijdens het WENB-webinar over arbeidsongeschiktheid op 21 september 2023 hebben we uitgebreid stilgestaan bij beide punten.

Voor de korte termijn heeft de overheid tijdelijke maatregelen genomen om de inzet van verzekeringsartsen in de WIA-claimbeoordelingen te verlichten. Voor de langere termijn is er een Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS) ingericht.

Afgelopen week zijn hierover twee rapportages verschenen:

Voorzichtige kentering in achterstanden bij UWV
Minister van Gennip informeert de Tweede Kamer in een brief dat er een voorzichtige kentering zichtbaar is in de omvang van de achterstanden bij het UWV, als het gaat om sociaal-medische beoordelingen. Om op dit moment het maximale te blijven doen worden de tijdelijke maatregelen verlengd, die eerder zijn genomen om de wachtlijsten terug te dringen. Ook komt er een nieuwe tijdelijke maatregel bij.

Vooral de vereenvoudigde WIA-claimbeoordeling voor 60-plussers heeft bijgedragen aan het terugdringen van de achterstanden. De minister wil deze tijdelijke 60-plusmaatregel daarom verlengen tot en met eind 2024. Ook de tijdelijke maatregel om voorschotten kwijt te schelden tijdens de wachttijd wordt in 2024 voortgezet.
Daarnaast blijft het UWV in de komende tijd inzetten op de omslag naar het werken in 'Sociaal Medische Centra' (SMC’s). Een eerste evaluatie laat zien dat hierdoor de verzekeringsarts effectiever wordt ingezet.

En er komt een nieuwe tijdelijke maatregel 'praktisch beoordelen' bij. Voor mensen die werken op het moment dat er een WIA-claimbeoordeling plaatsvindt, wordt alleen nog naar hun feitelijke verdiensten gekeken. Op basis daarvan wordt het arbeidsongeschiktheidspercentage vastgesteld. De beoordeling op basis van een theoretische schatting komt vanaf de beoogde ingangsdatum van 1 juli 2024 te vervallen voor een periode van drie jaar.

OCTAS publiceert probleemanalyse
Begin deze week heeft de OCTAS een probleemanalyse van het huidige arbeidsongeschiktheidsstelsel gepubliceerd.

De commissie ziet de complexiteit van het stelsel als meest urgente probleem. Mede daardoor loopt het ook in de uitvoering bij het UWV vast, waardoor te veel mensen te lang moeten wachten op een sociaal-medische beoordeling. De commissie geeft aan dat WIA in feite staat voor: ‘Wat Ingewikkeld Allemaal’.

De OCTAS signaleert daarnaast dat werken vanuit een uitkeringssituatie als een risico wordt gezien door veel mensen. Wanneer je je zorgen maakt over je inkomen, ervaar je geen rust of kun je 'bevriezen', waardoor je de stap naar werk niet neemt.

Verder is er is een grote groep mensen die niet of onvoldoende verzekerd is tegen arbeidsongeschiktheid zoals ZZP-ers en mensen die minder dan 35% arbeidsongeschikt zijn. En de commissie ziet dat de knelpunten zich vooral opstapelen bij de meest kwetsbaren in onze samenleving: zieke werklozen, zieke flexwerkers en vroeg-gehandicapten.

Begin 2024 wordt de tweede publicatie van de commissie verwacht. Hierin wordt ingegaan op oplossingsrichtingen die de commissie ziet voor de invulling van een stelsel voor langdurige ziekte en arbeidsongeschiktheid, dat ook in de toekomst uitvoerbaar, uitlegbaar en betaalbaar is.

Rien Buikema